Samenvatting
In deze sessie sprak Devika Partiman als ervaringsdeskundige over online haat. Als woordvoerder van Stem op een Vrouw (en een jonge vrouw van kleur) krijgt ze te maken met online en offline bedreigingen en intimidatie. Doordat dit gedrag niet strafbaar is voelde ze zich machteloos en heel angstig. Devika is een ‘bevriezer’, maar zet haar ervaringen en de problemen van vrouwelijke politici nu in om een systeemverandering in gang te zetten. Zo organiseerde ze het congres (on)veilig in de politiek, waaruit een werkgroep met de grote landelijke politieke partijen is voortgekomen.
Mariëtte van Huijstee ging in op de mechanismes achter online haat. Online haat (haatzaaien, discriminatie, bedreiging en intimidatie) is één van de zes vormen van schadelijk gedrag online (rapport Ontspoord gedrag van Rathenau). Het richt zich meer op een (vertegenwoordiger van) een groep dan op een individu en wordt beïnvloed door internetmechanismes zoals het gemak om (een grote groep) gelijkgestemden te vinden, anonimiteit, geen menselijke interactie (je ziet niet hoe je bericht aankomt) en algoritmes die online haat uitvergroten en verspreiden. Mariëtte noemde drie handelingsperspectieven voor politiek en bedrijfsleven:
- Zorg voor implementatie van de Digital Services Act en denk na over handhaving en monitoring, ook alvast voor real-time situaties zoals de Metaverse.
- Voer het publieke debat en stimuleer pro-sociaal gedrag (zie ook de campagne van bystander naar upstander van Netwerk Mediawijsheid).
- Identificeer de risico’s van je product, maak een plan voor monitoring en leg daar verantwoording voor af.
Kim Kahn van DeGoedeZaak vertelde over de toolkit ‘Eerste hulp tegen online haat’ die zij met steun van SIDN fonds hebben ontwikkeld. Online haat komt breed voor onder politici, wetenschappers, journalisten en individuen die zich mengen in het online debat, met name bij vrouwen en mensen van kleur. Uit hun onderzoek bleek dat het vaak georganiseerd is. Naast onveiligheid geeft het een gevoel van zelfcensuur en dat verstoort het maatschappelijke debat. De toolkit biedt handvatten, concrete tips en ervaringsverhalen. Momenteel werkt DeGoedeZaak samen met Binnenlandse Zaken om de toolkit door te ontwikkelen.
Discussie
Na de drie bijdragen was er een vragenronde, we lichten hieronder twee interessante uit:
De klassieke definitie van hatespeech gaat heel erg over discriminatiegronden, de voorbeelden die ik hier hoor gaan veel verder dan dat. Zou een nieuwe definitie nodig zijn, zodat de focus vanuit de overheid ook breder wordt?
- Als het zou helpen de focus te vergroten en de schemergebieden erbij te trekken lijkt me dat een goed idee.
- Kijk ook naar de strafbaarheid van bijvoorbeeld een bedreiging. Als iemand zegt: Ik vind dat je opgehangen moet worden is dat niet strafbaar. Wel als iemand zegt: Ik ga je ophangen en dat dat doe ik zo en zo. Nu zijn van bijvoorbeeld 8000 hate comments maar een paar strafbaar, de schaal klopt niet.
- Als je aangifte wil doen is het ook belangrijk dat je serieus genomen wordt, dat is in de praktijk nog niet altijd het geval. Waar leggen we met elkaar de lijn om iets niet te normaliseren?
- De doelgroep is aan het veranderen van discriminatie naar andere groepen zoals politici en journalisten.
Anonimiteit op internet/social media, waarom wordt daar niet gewoon wat aan gedaan?
- Het lijkt makkelijk, maar anonimiteit heeft ook veel voordelen, ook veel sociale bewegingen zijn opgekomen dankzij anonimiteit, zoals metoo, daar moet je secuur naar kijken. Het is geen kwestie van aan of uit.
- Uit ervaringen met de toolkit weten we dat mensen die anoniem lijken met een paar simpele trucjes vaak toch wel te vinden zijn. Ze blijken minder anoniem dan ze denken en daar schrikken ze zelf dan ook van.
Quotes
“Internet is niet alleen een bron van vreugde, er gebeuren ook dingen waar we niet zo blij mee zijn zoals online haat, wat ons maatschappelijke debat ondermijnt. Zo kondigde Lisa van Ginneken vandaag haar terugtrekken van Twitter aan.”, Valerie Frissen, SIDN fonds
“Dit is heel vaak hoe het gebeurt, op het moment dat je zichtbaar bent op een bepaald vlak wordt je verdacht gemaakt op andere vlakken. Ze zoeken constant naar linkjes, bijna nooit alleen tegen jou, ze zoeken naar netwerkjes van mensen.”, Devika Partiman, Stem op een vrouw
Er zijn kenmerken van het internet of de online omgeving die gedrag beïnvloeden. Zoals een stoplicht ervoor zorgt dat je afremt, of dat stoelen in de zaal bepalen dat je gaat zitten, zijn er in een online omgeving ook een aantal mechanismen ingebouwd. Die hebben ook allemaal een positieve kant, dus je kan het niet opeens uitzetten, maar het helpt wel om te zien welke ontwerpkeuzes we kunnen maken om het te verbeteren.”, Mariëtte van Huijstee, Rathenau
“Er is behoefte aan steun in de eigen omgeving of van instanties. We helpen mensen meer weerbaar te maken. Wat we niet willen is zelfcensuur, dat verstoort het maatschappelijk debat.”, Kim Kahn, DeGoedeZaak
Belangrijkste conclusies van de sessie
- Online haat is breed verspreid en beperkt zich niet tot de online omgeving. Dit werkt als vergif voor ons maatschappelijke debat.
- Online haat wordt beïnvloed door internetmechanismes, het is goed om daar inzicht in te hebben en rekening mee te houden bij ontwerp en regelgeving om het te verbeteren.
- We hebben met zijn allen verantwoordelijkheid voor ons moreel bewustzijn en daar als samenleving in te investeren en oplossingen voor proberen te vinden.
Presentatie
Presentatie sessie online haat vergiftigt ons maatschappelijk debat. Tijd voor actie.