Symposium Europese vertrouwensdiensten: het fundament van de digitale economie en samenleving

03-06-2025

Op dinsdag 3 juni organiseerde ECP | Platform voor de InformatieSamenleving in samenwerking met het ministerie van Economische Zaken (EZ), het symposium ‘Europese vertrouwensdiensten: het fundament van digitale economie en samenleving’. Het symposium vond plaats bij Jaarbeurs Meetup in Utrecht. Hieronder een uitgebreid verslag.

Arie van Bellen (Algemeen Directeur, ECP) verwelkomde de aanwezigen en benadrukte het belang van samenwerking tussen publieke en private partijen bij de implementatie van eIDAS 2.0. Hij schetste de opzet van de dag: inspiratie, interactie en verdieping.

Rob Brand (Ministerie van Economische Zaken) – Vertrouwen in het digitale ecosysteem

Presentatie Rob Brand

Rob herinnert de bezoeker eraan dat het bijna 15 jaar geleden is dat eHerkenning werd gelanceerd. In 2009 speelde voormalig Staatssecretaris van Digitalisering en Koninkrijksrelaties Zsolt Szabó een belangrijke rol bij het sluiten van het convenant tussen de overheid en het bedrijfsleven over de ontwikkeling van vertrouwensdiensten. eHerkenning richtte zich in het bijzonder op machtigingen, dit leidde tot het ontstaan van een markt met duidelijke spelregels, trustproviders, technische dienstverleners en toezichtmechanismen. Het uitgeven van machtigingen is met de eIDAS revisie een vertrouwensdienst geworden. De samenwerking tussen overheid en marktpartijen, zoals die bij eHerkenning, heeft ervoor gezorgd dat Nederland vooroploopt in het gebruik en de ontwikkeling van vertrouwensdiensten.

Vertrouwensdiensten vormen een essentiële bouwsteen voor onze samenleving en economie. Vertrouwensdiensten zijn een kernonderdeel van de Strategie Digitale Economie van het ministerie van EZ, die gericht is op het versnellen van digitalisering en innovatie in Nederland. Vertrouwensdiensten zijn cruciaal voor goed functionerende digitale markten en diensten, het versterken van cybersecurity en het borgen van vertrouwen in digitale interacties.

De markt voor vertrouwensdiensten heeft de afgelopen jaren een sterke ontwikkeling doorgemaakt. Deze groei is vooral te danken aan de inzet van marktpartijen. Het ministerie van EZ vervult hierin een faciliterende rol als marktmeester, en zorgt via de RDI voor heldere kaders en effectief toezicht.
De behaalde resultaten en de constructieve samenwerking tussen publieke en private partijen vormen een stevige basis voor de volgende stap: de implementatie van eIDAS 2.0.

Remco van Wijk (TIP) – Van polder naar protocol

Presentatie Remco van Wijk

Remco benadrukt het belang van samenwerking bij vertrouwensdiensten. Alleen door samen te werken kunnen we iedereen beschermen, want één zwakke schakel vormt een risico voor het iedereen. Het principe is vergelijkbaar met het klassieke poldermodel: gezamenlijke verantwoordelijkheid zorgt voor gezamenlijke veiligheid.

Vertrouwensdiensten vormen het fundament voor digitale vertrouwensrelaties. Ze stellen personen en organisaties in staat om rechtsgeldig te handelen – om digitaal en juridisch geldig te zeggen: ik BEN, ik WIL, ik VERKLAAR, ik VERIFIEER. Deze uitingen vormen de basis van digitale transacties.

Het realiseren van betrouwbare vertrouwensdiensten vereist de inzet van verschillende partijen, elk met hun eigen rol en verantwoordelijkheid. Heldere afspraken en effectief toezicht zijn cruciaal. Juist daarom is samenwerking zo belangrijk – en die samenwerking is in Nederland de afgelopen jaren steeds verder versterkt en uitgebouwd.

De verdere ontwikkeling van vertrouwensdiensten is van groot belang. De digitale dreiging neemt toe: één op de vijf bedrijven kreeg vorig jaar te maken met schade door cyberaanvallen. Tegelijkertijd staan we voor nieuwe uitdagingen, zoals de noodzaak van quantumveilige encryptie.

Sommige zorgen over vertrouwensdiensten zijn misplaatst. Het idee dat ze digitale transacties onnodig duur maken, houdt geen stand: de schade door uitval, verlies van vertrouwen en stilvallende innovatie is vele malen groter. Ook het argument dat ze te complex zijn, is slechts deels waar. Ja, het stelsel erachter is ingewikkeld – net als bij iDEAL of een bankrekening. Maar juist dát maakt digitale samenwerking eenvoudiger en toegankelijker.

De kernboodschap van vandaag is dat vertrouwensdiensten geen toekomstmuziek zijn – ze zijn er al meer dan 15 jaar. Dankzij eIDAS 1.0 maken veel sectoren al gebruik van deze diensten. Het fundament staat. Vertrouwensdiensten zijn wijdverbreid en vertrouwd. Onder eIDAS 2.0 bouwen we hierop voort en breiden we het stelsel verder uit.

Art Klijn (Ministerie van BZK) – Vertrouwensdiensten en de EDI Wallet

Bekijk hier de presentatie van Art Klijn

Art introduceert het nationale EDI-stelsel, waarin de NL Wallet een cruciale rol speelt. Hij licht de architectuur van het stelsel toe, benadrukt het belang van vrijwillig gebruik en geeft aan dat open toelating van meerdere wallets wordt nagestreefd.

De technische architectuur van de wallet is toegankelijk via Pleio. De code voor de wallet staat op Github. Daarmee wordt helder gemaakt wat er nodig is om aan de eisen te voldoen – de lat ligt duidelijk vast.

Voor de realisatie van de wallet is samenwerking essentieel. Vertrouwensdienstverleners zijn onmisbaar in dit proces – daarin trekken we samen op met het ministerie van EZ. Ook is nauwe samenwerking nodig met bronhouders van data, zoals ministeries en maatschappelijke partijen (bijvoorbeeld beroepsverenigingen van advocaten, artsen en accountants). Daar is nog veel werk te verzetten.

Andere partijen kunnen eveneens wallets ontwikkelen en aanbieden, zolang ze voldoen aan de eisen en interoperabel zijn. De ontwikkeling is niet beperkt tot één aanbieder – open toelating blijft een belangrijk uitgangspunt.

De wallet wordt stap voor stap getest en verbeterd. Recent hebben 57 burgers de wallet in de praktijk uitgeprobeerd. De ervaringen en bevindingen uit deze pilot leveren waardevolle inzichten op voor verdere ontwikkeling.

De ontwikkeling gebeurt in nauwe samenwerking met het Bureau Large Scale Pilots. Verschillende onderdelen van de wallet worden besproken en doorontwikkeld tijdens meetups – de laatste vond plaats op 15 mei. De aanwezigheid van de staatssecretaris onderstreepte het belang van het project.

Ook maatschappelijke en ethische aspecten krijgen volop aandacht. Via een breed overleg worden perspectieven verzameld op thema’s als privacy, inclusie en het vrijwillige karakter van het gebruik van de wallet. Vrijwilligheid blijft daarbij een fundamenteel uitgangspunt.

Panelgesprek

Panelleden: Vincent Jansen (INNOPAY) enTheo Hooghiemstra (Hooghiemstra & Partners) en diverse bijdrages van publiek, overheid en marktpartijen.

Momentum: Volgens Vincent is er een duidelijke groeifase bereikt. Waar het vroeger pionieren was, is er nu zicht op structurele doorbraak van vertrouwensdiensten.
TIP, de samenwerking tussen dienstverleners vertrouwensdiensten en de goede communicatie met de overheid, speelt een belangrijke rol om die doorbraak te realiseren
Samenwerking is cruciaal: Zowel Theo als Vincent benadrukken dat silo’s (departementen, sectoren) moeten worden doorbroken. Het succes ligt in het integrale denken over digitale identiteit, compliance en toezicht.

Adoptie: Consumenten moeten de wallet en vertrouwensdiensten als merk leren vertrouwen, vergelijkbaar met iDEAL of banklogo’s. Concrete implementaties en zichtbaarheid zijn essentieel. Een belangrijk onderscheid, dat het publiek moet leren herkennen, is het woord ‘qualified’: het heeft een heel speciale betekenis in eIDAS 2.0. Om het stempel ‘qualified’ te mogen voeren, moet een dienst aan strenge eisen voldoen. Maar eIDAS 2.0 geeft ook richtlijnen voor laag gekwalificeerde diensten: ook die bestaan onder eIDAS 2.0. ‘Het voldoen aan de eisen van eIDAS 2.0’ zegt niks over het betrouwbaarheidsniveau van een dienst. Dat moet duidelijk worden voor het grote publiek.

Risico’s en afhankelijkheid: Er is nog onbekendheid bij het brede publiek en zelfs bij organisaties over eIDAS. De urgentie om deze diensten te adopteren is er, mede door groeiende dreiging van cybercrime.

Internationale dimensie: We werken in Nederland nauw samen met Europa: we spelen een belangrijke rol in de Europese Large Scale Pilots. Het model dat we ontwikkelen krijgt ook internationaal navolging (bijv. mobile driver’s licenses, open wallet foundation).

Marieke van der Stoel (Ministerie van EZ)

Marieke kijkt vooruit en erkent de complexiteit en de wens om snel stappen te zetten. Samenwerking met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties blijft essentieel. In september start WE BUILD, een nieuwe Europese Large Scale Pilot met EZ en de Kamer van Koophandel in de lead. Dit is weer een volgende stap in de praktische toepassing van vertrouwensdiensten. De rol van de overheid is hierin duidelijk: helpen bij het creëren van helderheid, tooling en planning voor bedrijven en burgers.