“Het is belangrijk om structureel de dialoog binnen de samenleving te voeren.”
In het kader van de werkagenda Waardengedreven Digitalisering vanuit het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties vond op maandag 3 juli de eerste Mini-conferentie Waardengedreven Dialogen plaats. Tijdens de conferentie werden de resultaten gepresenteerd die uit de drie workshopsessies Begeleidingsethiek naar voren kwamen. De technologie die centraal stond tijdens deze sessies betrof het monitoren van sociale media vanuit gemeenten. Hieronder vindt u het verslag van deze bijeenkomst, wilt u op de hoogte blijven van de Aanpak Begeleidingsethiek? Meld u aan voor de nieuwsbrief.
Aanleiding
Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft naar aanleiding van de Kamerbrief Hoofdlijnen Beleid Digitalisering van staatssecretaris Van Huffelen eind vorig jaar de werkagenda Waardengedreven Digitalisering gepubliceerd. In het kader van de uitvoering van deze werkagenda worden in 2023 zestien Waardengedreven Dialogen georganiseerd rondom actuele digitaliseringsthema’s in de maatschappij. De dialogen worden gevoerd aan de hand van de door ECP ontwikkelde Aanpak Begeleidingsethiek. De eerste sessies, die tijdens deze conferentie centraal stonden, gingen over het monitoren van sociale media vanuit gemeenten om zicht te hebben op wat er in de gemeente of provincie speelt (ook wel bekend als webscraping/sentimeter).
De Workshops: een Terugblik
De middag werd ingeleid door Désirée Geerts vanuit het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Ze sprak over het belang van het voeren van de dialoog en hoe belangrijk het is dat er vanuit de overheid open gecommuniceerd wordt over digitalisering en de stappen die daarin ondernomen worden.
Daniël Tijink, mede-ontwikkelaar van de Aanpak Begeleidingsethiek, gaf vervolgens een presentatie waarin de methodiek verder werd toegelicht. Er zijn dit kwartaal drie dialogen gehouden aan de hand van de Aanpak Begeleidingsethiek bij de gemeentes Breda en Eindhoven en bij de veiligheidsregio Noord-Oost Gelderland (VNOG).
Na de introductie van de Aanpak Begeleidingsethiek presenteerde Robert Spijkerman (VNOG) hoe de monitoring van sociale media wordt ingezet bij grote incidenten. Hij lichtte toe dat er verschillende tools zijn om de monitoring uit te voeren, en dat de veiligheidsregio de tool OBI4wan gebruikt. Deze tool helpt om te kijken naar wat er leeft onder de inwoners en hoe daar vanuit de veiligheidsregio op gereageerd kan worden. Stel bijvoorbeeld dat er brand is, wat is dan het handelingsperspectief voor inwoners? Kan je hen bijsturen door de verschillende kanalen in te zetten?
Sylvia Kwarten, inwoner van de gemeente Eindhoven, nam na Robert Spijkerman het podium en vertelde de workshop Begeleidingsethiek zeer interessant te hebben gevonden. Ook zij benadrukte het belang van het voeren van dialoog in de samenleving. In het bijzonder wilde zij een lans breken voor kwetsbare burgers, die lastiger te betrekken zijn.
Sylvia werd opgevolgd door Claudia van Casteren, die vanuit het ethiek team binnen de gemeente Eindhoven verschillende inzichten deelde die zij door het doen van een sessie Begeleidingsethiek heeft opgedaan. Ze vertelde dat sociale media monitoring bij de gemeente Eindhoven werd gebruikt om te kijken of en waar er openbare verstoringen plaatsvonden, en of de tool preventief ingezet zou kunnen worden. Over de sessie deelde Claudia dat het prettig was dat een grote groep mensen vanuit verschillende expertise gebieden input konden leveren. Daarnaast leverde de sessie concrete handelingsopties op waardoor deelnemers niet achterbleven met vragen over wat de vervolgstappen moesten zijn.
Resultaten
Edwin Borst, mede organisator van de workshopsessies Begeleidingsethiek presenteerde na een korte pauze de eerste resultaten. Hij deelde de reacties van de deelnemers, de waarden, en de verschillende handelingsopties die uit de sessies zijn gekomen.
De waarden konden onderverdeeld worden in drie groepen:
- Veiligheid (doelmatigheid, kwaliteit dienstverlening)
- Betrouwbaarheid (van technologie) (objectiviteit, effectiviteit, waarheid)
- Vertrouwen tussen overheid en burger (rechtvaardigheid, gelijkwaardigheid, proportionaliteit, privacy, vrijheid, legitimiteit, transparantie).
De handelingsopties werden zoals altijd bij een sessie Begeleidingsethiek onderverdeeld in Techniek, Mens en Omgeving. Zo werd er in het kader van technologie bedacht dat het wellicht goed zou zijn om een deel van de tool toegankelijk te maken voor burgers. In het kader van omgeving werd gesuggereerd om een uniforme werkwijze te creëren voor ambtenaren in Nederland, en met betrekking tot de mens werd gedacht aan het trainen van ambtenaren in wat er met de software kan.
Deze inzichten zullen nog verder aangevuld worden door een rapport, waarin langer stilgestaan wordt bij de verschillende bevindingen en uitkomsten.
Panelgesprek
Na afloop van de presentaties vond er een panelgesprek plaats met de betrokkenen bij de dialogen, waaronder Desiree Geerts (BZK), Harry ten Caten (Gemeente Eindhoven), Sylvia Kwarten (inwoner Gemeente Eindhoven), Robert Spijkerman (VNOG) en Thijs Drouen (Hooghiemstra en Partners). Tijdens het panelgesprek werd er langere tijd stilgestaan bij het belang van taal en terminologie. Hangt er een negatieve connotatie aan het woord ‘monitoring’, en kan dat woord beter vervangen worden door ‘online onderzoek’?
Het belang van het voeren van dialoog en goede communicatie werd nogmaals benadrukt.
Over de Aanpak Begeleidingsethiek
Nu technologie steeds meer verweven raakt met onze levens, roept dat ook steeds vaker ethische vragen op. We zien overal waardenkaders ontstaan, maar in hoeverre zijn die bruikbaar in de dagelijkse praktijk? De gewenste inzet van een technologie is immers in iedere praktijk weer net even anders.
De Aanpak Begeleidingsethiek is ontwikkeld om juist vanuit die unieke context met de mensen die erbij betrokken zijn ethisch handen en voeten te geven aan een technologie. Daarmee sluit de aanpak ook nauw aan bij de dynamiek van innovatie: technisch én sociaal. De Aanpak Begeleidingsethiek is ruim twintig keer toegepast in het openbaar bestuur, geeft waardevolle input voor de technologische en sociale innovatie en vergroot de betrokkenheid bij de betrokkenen. Dit draagt ook bij aan betere besluitvorming over de inzet van technologische toepassingen.