Eind vorig jaar publiceerde ECP de Aanpak begeleidingsethiek, geschreven door Daniël Tijink (ECP) en Peter-Paul Verbeek (UT) en ontwikkeld in wisselwerking met de leden van de ECP-werkgroep digitalisering en ethiek. De onderliggende gedachte van begeleidingsethiek is dat ethiek niet alleen gaat over de vraag ‘mag het of mag het niet’, maar dat er ook een ethiek mogelijk is die komst van technologie in de samenleving normatief begeleidt en omgekeerd de samenleving begeleidt bij het opnemen en vormen van nieuwe technologieën.
De ambitie is niet alleen een publicatie het licht te doen zien, maar dat de aanpak een praktisch handvat is om de dialoog te voeren over een concrete technologie die in een bepaalde context gebruikt wordt. De dialoog zoekt naar de effecten, positief en negatief, vanuit de verschillende betrokken actoren en hun waarden. Ze stopt niet bij die dialoog, maar zet ook de stap naar handelingsopties die het gebruik van de technologie ethischer maken. Daarbij wordt gekeken naar technologie (ethics by design), omgeving (sociale afspraken) en de rol van het individu (ethisch gedrag).
Ethiektafel online
Eind 2019 zijn er twee ethiektafels gehouden bij de Nationale Politie. Digitalisering geeft de Nationale Politie immers veel nieuwe mogelijkheden, maar ook technologieën die ethische vragen oproepen. Het doel was met de ethiektafels te oefenen aan de hand van een ingebrachte cases. Die proef is positief verlopen en daarom stond er ook een sessie gepland in een leergang van de Politie-academie. Ondanks de corona-maatregelen is de sessie toch doorgegaan. De workshop kreeg een nieuwe vorm, een stevige voorbereiding met gebruik van verschillende tools en een goed script. De waardering na afloop werd ook online gemeten en de deelnemers gaven een 8. Interessant bij-effect is dat een aantal mensen vonden dat ze op afstand makkelijker input leverden dan in een klassieke setting.
Begeleidingsethiek bij ontwikkeling corona-app
Maar corona heeft niet alleen invloed op de vorm, ook op de inhoud. Het ministerie van VWS heeft op advies van het Outbreak Management Team (OMT) met betrekking tot het coronavirus een uitvraag gedaan naar een app voor bron- of contactopsporing of zelfmonitoring; naar apps die kunnen bijdragen aan de transitiestrategie en naar de randvoorwaarden. De deadline was 14 april en er zullen veel suggesties binnen zijn gekomen. De mogelijke inzet van een corona-app leidt tot hooggespannen verwachtingen èn stuit op weerstand. De kranten staan vol met artikelen over de mogelijkheden van apps en er is een uitgebreide brandbrief van wetenschappers met randvoorwaarden en waarschuwingen.
Dit moment vraagt om een aanpak zoals de die van begeleidingsethiek. Het meenemen van de verschillende waarden en elementen en gericht op het totaalpakket van handelingsopties, vanuit de technologie, de omgeving en het gebruik.
Daniël Tijink en Peter-Paul Verbeek hebben namens ECP het aanbod gedaan in dit hoge-drukproces gebruik te maken van de aanpak en de opgedane expertise. VWS gaf aan daar graag gebruik van te maken. Ook hebben zij allerlei experts gevraagd mee te denken bij de beoordeling van de apps, Jelle Attema levert daar vanuit ECP zijn inbreng.
De aanpak begeleidingsethiek staat beschreven in de ECP publicatie Aanpak begeleidingsethiek, een dialoog over technologie met handelingsperspectief.
