Samenvatting
Het Politiek Café werd geopend door Arie van Bellen, directeur ECP. Arie deelde kort de onderwerpen die het vaakst terugkwamen in adviesbrieven van IT-branche organisaties. Vervolgens was het woord aan Rudy van Belkom, directeur van Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT). Als ontwikkelaar van de Technologie Kieswijzer gaf hij een presentatie over de verschillen tussen de resultaten van 2021 en de tussentijdse resultaten van 2023. Een panel van Tweede Kamerleden Hind Dekker-Abdulaziz, Barbara Kathmann en Hawre Rahimi, en voormalig politica Tineke Netelenbos ging aan de hand van de resultaten die Rudy deelde met elkaar in gesprek.
Presentatie Technologie Kieswijzer
Rudy van Belkom ging in op een zestal onderwerpen die het meest naar boven kwam uit de Technologie Kieswijzer. Allereerst blijkt dat burgers die de kieswijzer invulden overduidelijk kiezen voor een Minister van Digitale Zaken. Ten opzichte van 2021 is er bij politieke partijen (iets) meer openheid voor een Minister van Digitale Zaken.
Uit de keuzes bij het onderwerp democratie blijkt dat een ruime meerderheid van de burgers wilt dat de input van experts en wetenschappers meer wordt meegewogen in besluitvorming. Net als in 2021 vertegenwoordigd geen enkele partij dit standpunt. Partijen willen echter nog steeds dat technologie geen grote impact heeft op de manier waarop onze democratie is ingericht.
Van Belkom merkt dat de aandacht van politieke partijen voor microtargeting naar het bestrijden van desinformatie is verschoven sinds de laatste Tweede Kamerverkiezingen in 2021. Desinformatie wordt door de partijen genoemd als grootste uitdaging bij de inmenging in verkiezingen. Burgers maakten zich in 2021 al net zoveel zorgen over desinformatie als nu. Als oplossing voor het tegengaan van desinformatie hebben burgers een (lichte) voorkeur voor het stimuleren van mediawijsheid. Politieke partijen willen nu echter meer verantwoordelijkheid bij techbedrijven leggen. Anonieme accounts worden bijvoorbeeld meerdere malen als probleem aangehaald.
Over de inzet van algoritmes door de overheid zijn zowel politieke partijen als burgers kritisch. De toeslagenaffaire speelt daarin een grote rol. Een meerderheid van de partijen wil het gebruik strenger monitoren, bijvoorbeeld door de technologie te toetsen aan grondrechten. Een opkomend aantal partijen wil de inzet van algoritmes flink beperken en het gebruik van persoonsgegevens over bijvoorbeeld nationaliteit verbieden.
Meer dan in 2021 zijn politieke partijen ook voor een verbod op handel in persoonsgegevens. Burgers waren al kritischer over het onderwerp online privacy.
Ook het stemproces was een onderwerp dat in de Technologie Kieswijzer naar voren kwam. Ten opzichte van 2021 zijn veel meer partijen er voor om met potlood en papier te blijven stemmen. Dat blijkt ook het meest gekozen antwoord bij burgers, maar het wordt op de voet gevolgd door de keuze voor online stemmen.
Afsluitend deelt Van Belkom nog drie conclusies:
- We moeten het onderwijs beschermen tegen de producten en diensten van grote techbedrijven
- We moeten Nederlandse data zoveel mogelijk opslaan in datacenters in Nederland
- We moeten investeren in Europese alternatieven en een betere infrastructuur, zodat Europa minder afhankelijk wordt van Big Tech
Paneldiscussie
Hoe denken dat Kamerleden over een minister van Digitale Zaken? Hind Dekker-Abdulaziz (D66) is sceptisch. Na 2 jaar in de Kamer leert de ervaring dat een minister meer mandaat en een grotere stem in de ministerraad heeft waarmee die andere ministers zou kunnen aanspreken. Een officieel mandaat voor een minister die zich over digitale zaken ontfermd en die kan zorgen dat er aan de regels wordt gehouden zou al opschieten, maar er is meer nodig om digitaliseringsvraagstukken goed te kunnen uitvoeren.
Hawre Rahimi (VVD) denkt ook dat een minister alleen niks oplost, maar dat er samenwerking nodig is. Er moeten meerdere Kamerleden komen die kennis hebben. Daarnaast kan een begroting helpen als oplossing.
Arie van Bellen vraagt het panel wat een echte gamechanger zal zijn voor de aankomende jaren. Barbara Kathmann (PvdA/GL) hamert op het belang van samenwerking en een breder maatschappelijk debat voor het oplossen van digitaliseringsvraagstukken. Kathmann vindt dat de Tweede Kamercommissie voor Digitale Zaken niet genoeg verschil heeft kunnen maken. Ze merkt dat ook Staatssecretaris van Huffelen veel wilt, maar dat tijdlijnen en zakkengeld ontbreken. “Een minister voor Digitale Zaken kan verschil maken, maar hoe wordt de portefeuille ingericht?” aldus Kathmann.
Als advies geeft voormalig politica Tineke Netelenbos om te werken aan een minister van Digitale Zaken in plaats van voor. Een minister van Digitale Zaken zou namelijk een departement tot diens beschikking hebben. Er is tevens een visie nodig op hoe wij denken dat digitale samenleving zich gaat ontwikkelen en wat dat betekent voor Nederland op alle domeinen. De Tweede Kamercommissie voor Digitale Zaken zou daarin een wakende en coördinerende functie hebben.
Presentaties
Politiek Café – Digitalisering centraal met oog op de verkiezingen: Powerpoint in PDF