In het kader van het 25-jarig jubileum van ECP blikken we terug op digitale ontwikkelingen met ECP’ers, onze achterban, of deelnemers. Deze week spreken we met Arda Gerkens; een duizendpoot. Als directeur bestuurder van Expertise Bureau Online Kindermisbruik (EOKM) strijdt ze tegen online kindermisbruik. Eveneens heeft ze een uitgebreide politieke loopbaan, zowel nationaal als internationaal. In de periode 2002-2010 was Arda Tweede Kamerlid en sinds 2013 is ze actief in de Eerste Kamer. Internationaal zet ze zich in voor democratisering en mensenrechten.
Vers van de pers is de motie die Arda dinsdag 21 maart jl. indiende in de Eerste Kamer. In deze motie wordt de staatssecretaris Koninkrijksrelaties en Digitalisering verzocht om met haar collega van OCW in overleg te gaan om de besturen van de lerarenopleidingen te bewegen tot het formuleren van een ambitie voor digitale geletterdheid op lerarenopleiding op landelijk niveau. “Deze motie moet leiden tot het versterken van de lerarenopleiding. Docenten moeten digitaal vaardig opgeleid worden, zij moeten jongeren kunnen begeleiden in een wereld waar digitaal en fysiek in elkaar overlopen. Dit gaat niet vanzelf en ondanks dat kennis net zo belangrijk is als geld, staat digitale kennis nog steeds niet hoog op de agenda.”
“Je kunt natuurlijk niet om het internet heen,” constateert Arda als ze terugkijkt op de afgelopen 25 jaar. “Het is een trend die voor gigantische impact heeft gezorgd. Als dat er niet was geweest, had ik iets heel anders gedaan met mijn leven. Het moment dat ik in 1995 zelf online ben gegaan, door te gaan chatten, is vooral van grote invloed geweest. De bewustwording van de kracht van persoonlijk contact heeft me gebracht waar ik vandaag de dag ben”.
In 2008 leidde Arda als Tweede Kamerlid de parlementaire werkgroep ICT-verspilling. “Binnen de overheid werd de omgang met ICT gekenmerkt door gebrekkige kennis, slechte onderlinge communicatie en het herhalen van fouten. Er kwamen heel veel goede adviezen uit het onderzoek. Het werd toen al duidelijk dat veel fouten voorkomen kunnen worden als iemand de regie neemt over ICT-processen”. Helaas is er volgens haar niets mee gebeurt. Uiteindelijk werd in 2014 de ‘Commissie Elias’ ingesteld om de problemen rondom ICT-projecten te onderzoeken. En nu ligt er wéér een oproep om iets te doen, bij de Vaste commissie voor Digitale Zaken. “Het is een herhaling van zetten. Maar het lost nog weinig op.”
De ethische kant van de digitalisering van de samenleving
Een ander memorabel moment uit haar lange politieke carrière is de motie die in 2014 door de Eerste Kamer werd aangenomen. Middels deze motie werd de regering verzocht het Rathenau Instituut een onderzoek te laten uitvoeren naar de wenselijkheid van een adviescommissie over de ethische kant van de digitalisering van de samenleving. “Inmiddels is er bijna tien jaar verstreken en kun je constateren dat we, ondanks deze motie, wel wat hebben laten liggen. Je hoeft maar te kijken naar de ontwikkelingen rondom artificiële intelligence (AI). De sector is verder gegaan zonder dat we voldoende antwoord hebben kunnen geven op de vraag hoe publieke waarden zoals mensenrechten, gelijke behandeling, autonomie en privacy, in de digitale samenleving worden geborgd. Maar er is hoop. Het lijkt erop dat dit kabinet meer oog heeft voor de publieke waarden en de gebruiker bij digitale ontwikkelingen.”
“Als je de ontwikkelingen rondom de regelgeving vanuit Europa ziet, is het teleurstellend dat de Europese Commissie de multi-stakeholder approach nog steeds negeert.”
Met de kennis die ze opdeed tijdens haar werk in de Tweede Kamer geeft ze nu als directeur bestuurder leiding aan het Expertise Centrum voor Online Kindermisbruik (EOKM). Het EOKM zet zich in om (online) seksueel misbruik en uitbuiting van minderjarigen te voorkomen en te bestrijden. “Inmiddels gaat het bij filteren en blokkeren om veel meer contentproblematiek. Het gaat nu ook over schending van kinderrechten en mensenrechten. Maar het debat over deze onderwerpen is stuurloos, men mist de grip, en daardoor komen er dramatische voorstellen zoals het verzwakken van een encrypted omgeving”.
Gerkens doelt op de nieuwe wetgeving vanuit Brussel ter voorkoming en bestrijding van seksueel misbruik van kinderen. Internetbedrijven moeten volgens het wetsvoorstel beelden met kindermisbruik opsporen en daarvan melding maken. Daarvoor kunnen ze bijvoorbeeld mailtjes, WhatsApp-berichten en de cloudopslag van gebruikers scannen. Hier zou AI voor ingezet moeten worden. “De Eurocommissaris heeft vooral geluisterd naar techbedrijven die zich opstellen als belangenbehartiger van slachtoffers. Maar in werkelijkheid willen die bedrijven hun diensten verkopen. Je bereikt juist het tegenovergestelde met deze wetgeving. Communicatiemiddelen worden onveiliger en je schendt privacy- en mensenrechten.”
En dat is een laatste punt dat ze graag maakt. “Als je de ontwikkelingen rondom de regelgeving die vanuit Europa op ons afkomt ziet, dan is het echt teleurstellend dat de Europese Commissie de multi-stakeholder approach nog steeds negeert. Ondanks het Internet Governance Forum, ondanks ECP en ondanks dat we al 25 jaar roepen dat samenwerking tussen en met alle belanghebbenden voorop moet staan. Natuurlijk kunnen er politieke keuzes gemaakt worden en kan het niet altijd vrijblijvend zijn, maar een ‘melting pot’ waar je met elkaar uit moet komen zorgt voor betere voorstellen. Het is een gegeven dat je door kennis in het debat dichterbij elkaar kunt komen. Daarom moeten academici ook meer en beter betrokken worden. En je hoeft echt niet helemaal te begrijpen hoe het zit, maar wel wat het effect is. Alleen dan ben je in staat om in deze samenleving te besturen.”