Maandag 11 december vond de Strategische sessie: ‘Nederlandse wensen voor een nieuwe Europese digitale economie’ plaats bij Nieuwspoort in Den Haag. Deze bijeenkomst werd georganiseerd door ECP in samenwerking met het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Wij kijken terug op een mooie bijeenkomst met interessante presentaties en inzichten.
De sessie bestond uit twee delen, voor de pauze een focus op het “digital rulebook”, het overzicht van de verschillende wet- en regelgeving die de afgelopen decennia een focus op digitaal had. Het tweede deel van de sessie ging over open strategische autonomie en specifiek op de Digitale Strategische Autonomie (DOSA) agenda.
Digital Rulebook
Na een welkomstwoord van Michiel Boots (Directeur-generaal Economie en Digitalisering, ministerie van EZK), licht Lisa Vermeer (ministerie van EZK) de complexiteit en historie van het inmiddels zeer uitgebreide set aan regelgeving die betrekking heeft op digitaal toe. Sommige wetgeving die betrekking heeft op digitaal stamt al uit de jaren negentig. De complexiteit is dusdanig groot dat het initiatief van Kai Zenner om een schematisch Digital Rulebook te maken een uitkomst is.
De dialoog met de zaal en het panel Michiel Steltman – DINL (Digitale Infrastructuur Nederland), Bart Bierens – Rabobank | Radboud Universiteit, Tim Leerdam – EY, Joko Tenthof van Noorden – Exact en Sharon Doornenbal – bol.) concentreerde zich op de implementatie en naleving van de wet- en regelgeving. Belangrijke term hierin is harmonisatie. Er is zoveel verschillende wetgeving die over zoveel verschillende werkterreinen iets zegt, hoe houden we al dat samenspel werkbaar voor bedrijven, samenleving en toezichthouders?
Publiek-Private samenwerkingsinitiatieven kunnen bijdragen alle regels en het toezicht daarop werkbaar te houden. Bijvoorbeeld door mapping van verschillende regelgeving op elkaar en het maken van duidelijke routes naar compliance. De private sector zelf moet hierin het voortouw nemen en niet afwachten op wat toezichthouder zeggen dat minimaal noodzakelijk is, hierin kan actief gestuurd worden op wat werkbaar is.
Om zowel voor het bedrijfsleven als voor de toezichthouders het werk uitvoerbaar te maken zou e.e.a. goed op elkaar afgestemd moeten worden zodat niet voor elke toezichthouder een totaal andere rapportage gemaakt hoeft te worden. Toezichthouders zelf moeten goed gefaciliteerd worden, naar verluidt zijn deze nu regelmatig onderbezet.
Ook uit de duurzaamheidstransitie gaat allerlei regelgeving en vernieuwd toezicht voortkomen. Harmonisering van verschillende soorten toezicht is ook in dat opzicht van belang.
Er worden verschillende instrumenten genoemd die behulpzaam kunnen zijn bij het werkbaar houden van toezicht. Een toolbox wordt genoemd maar ook een dataspace voor rapportage informatie voor toezichthouders en regulatory sandboxes (testomgevingen voor regelgeving).
EU-wetgeving krijgt in alle landen een lokale interpretatie met lokale vormen van toezicht. Ook hier is het van belang om te harmoniseren en daardoor een gelijk speelveld in de EU te houden. Harmonisatie kan in de weg gestaan worden door de enorme variëteit aan toezicht gebieden en de variëteit aan onder toezicht gestelden.
(Digitale) Open Strategische Autonomie
Na de pauze ligt de focus op (Digitale) Open Strategische Autonomie toegelicht door Dieuwertje Toereppel en Martijn Lucassen, beide ministerie van EZK. Centrale vraag voor NL en EU is hoe we weerbaar blijven tegen vormen van economische dwang. In brede zin wordt in dit kader gekeken naar allerlei producten, halffabricaten, grondstoffen en technologieën. Digitaal zijn halfgeleiders, AI en Quantum vanzelfsprekende onderwerpen. Eind december verschijnt een risicoanalyse over verschillende werkgebieden van de Europese Commissie.
Bescherming van de strategische autonomie kan zowel door protectionisme als door het aanboren van eigen kracht (promotie). Protect en promote is een constant afwegingskader voor het ministerie van EZK waarbij drie pijlers een rol spelen: veiligheid, concurrentiekracht en maatschappelijke waarden.
Het ministerie van EZK gebruikt een tech stack voor de vertolking van het Nederlandse standpunt in Brussel.
Op bepaalde terreinen is nog een behoorlijk open speelveld, denk aan Quantum, daar zijn de supplychains nog lang niet zo gedefinieerd (en beschermd) als in meer traditionele sectoren als biotech en semiconductors.
Aan het nastreven van open strategische autonomie zitten kosten. Zowel aan protect, als aan promote zitten kosten (poen) vast. Elders kunnen betere of goedkopere producten of technieken vandaan komen.
Soms is er ook durf (pit) voor nodig. De overheid kan is bepaalde gevallen als lead customer optreden om markten te stimuleren en te laten groeien.
Waak voor angst-denken. De vervlochtenheid is dusdanig groot dat economische afhankelijkheid niet altijd een gevaar is, zeker niet als het gaat om “bevriende staten”. Er zijn over en weer enorme investeringen gedaan die niet zomaar afgeschreven zullen worden, ook militair bestaat een sterke vervlechting.
Presentaties en sprekers
Lisa Vermeer werkt meer dan 15 jaar aan beïnvloeding van Europese regelgeving in het digitale domein. Ze adviseerde Tweede Kamerleden, decentrale overheden, en de ministers voor buitenlandse zaken en nu economische zaken als politicoloog over het snijvlak tussen digitale technologie en Europees recht. Binnen dat domein is ze ruim 10 jaar betrokken bij AI beleid in Nederland en leidt momenteel het Nederlandse onderhandelingsteam voor de AI Act. Bekijk de presentatie van Lisa Vermeer: Europese Digital Rulebook, hoe laten we dit in ons voordeel werken?
Dieuwertje Toereppel is sinds 2022 als senior beleidsmedewerker economische weerbaarheid en veiligheid werkzaam bij de Directie Europese en Internationale Zaken van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Gedetacheerd vanuit het ministerie van Buitenlandse Zaken, werkte ze hiervoor op de politieke afdeling van de Nederlandse ambassades in Washington DC en Berlijn en hield zich in Den Haag bezig met internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dieuwertje heeft een achtergrond in Europese Integratie en Europees en Internationaal Recht. Bekijk de presentatie van Dieuwertje Toereppel: Open, strategisch, autonoom of afhankelijk, hoe maken we de afweging?
11-12-2023