Inleiding

In maart 2024 publiceerden AiNed en Europese partners een belangrijk rapport over het versterken van de Europese positie op het gebied van Artificial Intelligence (AI). Dit rapport, geschreven op verzoek van de Europese Commissie, schetst de uitdagingen en kansen voor Europa in het AI-landschap. Lees het rapport via deze link.

Nederlands AI beleid 

Het Ministerie van Economische Zaken heeft sinds 2019 een breed AI-beleid ontwikkeld dat zich richt op vier hoofdpijlers: 

Economische kansen door AI-adoptie in diverse sectoren 
Maatschappelijke toepassingen, met name op het gebied van duurzaamheid 
Ecosysteemontwikkeling en vaardigheden 
Regelgeving en vertrouwen, in lijn met de EU AI Act

Nederlandse positie en initiatieven

Nederland heeft een sterke wetenschappelijke basis op AI-gebied. Deze kennis wordt ondersteund door verschillende initiatieven: 

AiNed: Een investeringsprogramma van €204,5 miljoen 
ICAI Labs: Samenwerkingsverbanden tussen bedrijven en universiteiten 
NL AIC: De Nederlandse AI Coalitie met regionale hubs 
Nationale labs voor talentontwikkeling

Stand van zaken AI

De modellen, waar op dit moment de publieke aandacht naar uit gaat en waar Big Tech de lead in heeft zijn: foundation models. Zij vormen de basis voor veel moderne generatieve AI, zoals ChatGPT, en onderscheiden zich door hun vermogen om een brede range van taken uit te voeren en zich aan te passen met beperkte training.  

Minder aandacht krijgen de Frontier models: de grootste en meest geavanceerde variant van deze foundation models: zij zijn in staat om de diepte in te gaan en specialiseren zich in een onderwerp. Ze vergen enorm veel rekenkracht en draaien op de meest complexe neurale netwerken die op dit moment mogelijk zijn. Dat stelt deze modellen in staat taken uit te voeren met hogere economische waarde: denk aan medicijnontwikkeling, ontwikkeling van eiwitten of nieuwe materialen.  

De modellen hebben een gemeenschappelijke architectuur: transformers. Deze architectuur is cruciaal voor het verwerken van natuurlijke taal. 

Tot voor kort was de trend dat meer rekenkracht resulteerde in betere modellen. Het ontbrak Europa aan de financiële slagkracht om in deze wedloop een positie in te nemen. Gaandeweg vlakt deze curve echter af: meer rekenkracht resulteert niet meer in navenante verbeteringen. Dit is het moment om in te stappen: want dan loont het om in Europese modellen te investeren, omdat ze niet op het moment van verschijnen al weer zijn ingehaald. Dan kan worden gewerkt aan andere kenmerken zoals computationele efficiency, privacy en duurzaamheid.  

Europese kansen

Ondanks de dominantie van Big Tech zijn er kansen voor Europa, vooral in: 

Specialistische frontier modellen voor specifieke toepassingen 
Efficiënte, energiezuinige AI-oplossingen 
Nichemarkt-toepassingen in sectoren zoals gezondheidszorg en groene technologie

Uitdagingen en oplossingen 

Europa kent verschillende uitdagingen, zoals recent beschreven in het rapport van Draghi over innovatie in de EU waaronder: 

Beperkte kapitaaltoevoer voor startups 
Gebrek aan uniforme regelgeving 
Afhankelijkheid van buitenlandse infrastructuur 
Tekort aan praktische AI-vaardigheden

Het Europese beleid adresseert deze uitdagingen met vier speerpunten: 

Financiering via het EU Innovatiepakket 
Versterking van AI-capaciteit en talent 
Verbetering van toegang tot data via dataspaces 
Ontwikkeling van adequate regelgeving

Nederlandse implementatie

Nederland speelt actief in op deze ontwikkelingen door: 

Voorbereidingen voor een mogelijke AI-fabriek 
Co-financiering voor consortia 
Actieve deelname aan EU-dataspaces 
Versterking van het AI-ecosysteem via AiNed en NL AIC

Deze gecoördineerde aanpak moet Europa’s positie in het mondiale AI-landschap versterken, met Nederland als actieve participant in deze ontwikkeling.