20-10-2022

Reflectie Prinsjesdag 2022

De introductie van het internet is een van die grote veranderingen waarvan we van tevoren niet besefte hoe ingrijpend deze zou worden, zo sprak de Koning op Prinsjesdag. Naast dat nieuwe technologie in de troonrede als oplossing werd aangestipt voor zaken als de stikstofproblematiek en kans voor innovatie en toekomstig verdienvermogen, waarbij de topsectoren een belangrijke rol spelen, was er ook aandacht voor de fouten die gemaakt kunnen worden, denk aan de toeslagenaffaire. Die twee kanten van de medaille zijn ook terug te vinden in de rijksbegroting. Hieronder enkele thema’s uitgelicht.

Economische kansen

Nieuwe technologieën bieden veel economische kansen, vooral ook voor het mkb. Echter wordt de weg naar (proces) innovatie en valorisatie van innovaties nu nog soms te weinig bewandeld. Via programma’s als ‘Mijn Digitale Zaak’, wordt door EZK gewerkt aan het één-deur-principe, wat inhoudt dat (startende) ondernemers op termijn met al hun digitaliseringsvragen bij één loket terecht kunnen, om vanuit daar begeleid te worden naar financiële middelen, zoals de Mkb-innovatiestimulering Regio en Topsectoren (MIT-regeling), en gewezen kunnen worden op (regionale) samenwerkingsmogelijkheden. Dit najaar volgt de beleidsnota ‘digitale economie’, waarin de verdere plannen van EZK zich zullen wijzen. Met de in 2023 inwerkingtreding van de Digital Markets Act (DMA) zal er in ieder geval in de EU een gelijker speelveld gecreëerd worden voor ondernemingen, waarmee zich ook nieuwe kansen zullen aandienen. Vanuit EZK volgt daarbij en verkenning digitale infrastructuur, want als digitaal knooppunt van Europa liggen er veel economische kansen voor Nederland, wat de richtlijnen voor veilige infrastructuur (de nieuwe NIB) alsmede de aankomende Connectivity act vanuit de EC voor ons land van des te groter belang maken.

Innovatie

Het benutten van economische kansen kan niet zonder te investeren in innovatie. Uit de begrotingen van zowel EZK als BZK werd duidelijk dat Publiek-Private samenwerking, onder andere binnen de Topsectoren, wordt gezien als essentiële schakel in het vinden van oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen middels nieuwe technologie. Het kabinet verkent mogelijkheden om het missiegedreven innovatiebeleid in het bijzonder te richten op de grote transities waar Nederland voor staat, met name waar het gaat om klimaat/energie, digitalisering en circulaire economie.  Er worden, en zijn, grote investeringen gedaan via nationale groeifonds programma’s zoals Next Gen High Tech Equipment, waaraan gerelateerd de Smart Industry schaalsprongagenda 2022-2026 waarmee wordt ingezet op verdere digitalisering van de (mkb)maakindustrie, met grote aandacht voor bij- en omscholing van medewerkers, AiNed, en zogenoemde IPCEI (Important Project of Common European Interest). Opvolgend het Horizon Europe programma zal Nederland nu ook aanhaken op het Digital Europe Program, ook wel DIGITAL, waarmee de EU innovatie en concurrentievermogen wil stimuleren.

Veiligheid

Voor optimale benutting van economische en innovatie kansen is van belang dat veiligheid geborgen is. Voor EZK is dit een prioriteit. Binnenkort zal meer duidelijk worden over hoe de overheid hierin regie zal nemen met de komst van de Nieuwe Rijksbrede Nederlandse Cybersecurity Strategie. Wel al is versplintering tegengegaan door partijen als het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC), Digital Trust Center (DTC) en CSIRT-DSP de krachten te laten bundelen.  Momenteel wordt wetgeving getoetst die deze partijen meer bevoegdheid zal geven om informatie te delen met het niet-vitale bedrijfsleven, waarmee de digitale weerbaarheid van het bedrijfsleven zal worden bevorderd. BZK benadrukt het belang van veiligheid online, in het bijzonder voor kinderen (Code Kinderrechten Online). Daarnaast investeert BZK in de uitvoering van de Wet Digitale Overheid, om de informatieveiligheid van het openbaar bestuur te vergroten. Ook J&V heeft veiligheid hoog in het vaandel. Zo wordt geëvalueerd of het juridisch kader van rechts- en gegevensbescherming nog toegesneden is op nieuwe technologieën zoals deep fakes en gezichtsherkenning en wordt ingezet op meer opsporingscapaciteit van cybercrime. Het internet heeft ons echter los gemaakt van landsgrenzen als het gaat om veiligheid; vandaar dat Europese samenwerking onvermijdelijk is als het gaat om online veiligheid. In 2023 volgt daarom ook een wetsvoorstel voor de implementatie van de Cyber Resilience Act. Vanuit VWS wordt in het kader van het optimaliseren van gegevensuitwisseling in de zorg, geïnvesteerd in informatiebeveiliging via de sectorale organisatie Z-CERT.

Digivaardig

Naar schatting zouden ruim 2 miljoen mensen in Nederland nog onvoldoende ondersteuning krijgen bij de ontwikkeling van digitale vaardigheden. Daar wil de overheid nu in gaan voorzien. VWS blijft inzetten op digitale vaardigheden in de zorg, OCW wil investeren in het verhogen van de digitale geletterdheid van kinderen en laaggeletterde volwassenen, ook EZK meldt best practices op het terrein van Human Capital op te schalen en via het NGF te investeren in onderwijsinnovatie. Om het tekort aan ICT’ers op de arbeidsmarkt het hoofd te bieden wordt het Actieplan Groene en Digitale Banen aangekondigd.

Grip op gegevens

Om zaken als de verspreiding van desinformatie en online discriminatie tegen te gaan zal per 2024 de Digital Service Act (DSA) in werking gaan. Om daarbij innovatie te stimuleren, moet het zorgvuldig, betrouwbaar en eerlijk delen van data t.b.v. onderzoek gewaarborgd worden. EZK noemt in dat kader de implementatie van de EU Data Act en de Data Governance Verordening (DGA), die in werking treedt per 2023. EZK steunt daarbij de verdere ontplooiing van het Europese GAIA-X programma en de Data Sharing Coalition. Daarbij wordt aangehaald dat er een Europese visie volgt op het benodigde datavolume voor de Metaverse.

Digitale Overheid

BZK beoogd een veiliger, betrouwbaarder en efficiënter identiteitsstelsel te realiseren, waarvoor modernisering van de BRP en systemen zoals DigiD en Mijn Overheid nodig is. Er wordt ingezet op een toekomstbestendige IT-architectuur. Ook VWS zet in op modernisering van gegevensuitwisseling in de zorg door onder andere te blijven investeren in het MedMij-Label. Er zal ook meer geïnvesteerd worden in de informatiehuishouding van ministeries, waartoe een actieplan volgt. Het is verder nog wachten op de werkagenda digitalisering, maar duidelijk is al wel dat het kabinet publieke waarden en grondrechten wilt gaan beschermen, door meer dan voorheen normerend op te treden. Zo wordt regulering van algoritmen aangekondigd en is meer begroot voor het AP om hierop toe te zien, alsmede maatwerk te kunnen leveren betreft privacybescherming.

Veel aandacht dus voor kansen en risico’s. De focus die de EU heeft gelegd op de ‘twin transition’, zijnde de digitale en duurzame transitie, sijpelt door naar ons nationaal beleid. Om optimaal de economische kansen van digitalisering te benutten wordt geïnvesteerd in innovatie, veiligheid en vaardigheid, waarbij grip op gegevens wordt vergroot en de overheid mede moderniseert. Er staan ons ongetwijfeld nog grote veranderingen te wachten, waarvoor we nu zo goed als mogelijk het fundament proberen te leggen, om zo toe te werken naar een kansrijke en inclusieve digitale samenleving.

Bronnen