Terugblikken met Remco Pijpers

In het kader van het 25-jarig jubileum van ECP blikken we terug op digitale ontwikkelingen met ECP’ers, onze achterban en/of deelnemers. Deze week spreken we met Remco Pijpers. In de jaren ‘90 was Remco al actief met het onderwerp kinderen en internet. Hij werkte als onderwijsjournalist en was adjunct-hoofdredacteur van internetprovider Planet Internet. In 2005 richtte hij Stichting Mijn Kind Online op waar hij tot eind 2014 niet alleen auteur, maar ook directeur was. Sinds Stichting Mijn Kind Online opging in Kennisnet werkt hij daar als strategisch adviseur digitale geletterdheid en ethiek.

“Het internet biedt zoveel mogelijkheden voor kinderen. Kan ik daar een rol in spelen?”

Remco werd geïnspireerd door de Daily Planet, de nieuwsbrief van Planet Internet verzorgd door Francisco van Jole over internetcultuur. “Elke week ontving ik een overzicht van de mooie dingen die je kon vinden op internet, maar Francisco keek ook op een kritische manier naar een nieuwe ontwikkelingen in digitale cultuur, die nog tamelijk nieuw was. Daarmee was hij heel maatgevend en bepalend. Dat was ook een voorbeeld voor mij; hoe kijk je naar digitale culturele ontwikkelingen, maar dan in relatie tot kinderen?” Remco, opgeleid tot journalist en historicus, besloot zich verder te gaan verdiepen in het onderwerp. “Er werd geschiedenis geschreven en wat zich ontvouwde wilde ik op de huid zitten. Maar ik wilde ook ontdekken of ik een rol kon spelen, kinderen kon laten kennismaken met het nieuwe medium.”

Als adjunct-hoofdredacteur bij Planet Internet was Remco onder meer verantwoordelijk voor de KidsPlanet website: één van de eerste websites voor kinderen in Nederland. “We benaderden kinderboekenschrijvers en vroegen ze om het begin van een verhaal te schrijven,” herinnert hij zich. Het was in 2001. “Vervolgens riepen we kinderen op om het af te maken. Elk vervolg van een kind publiceerden we samen met het begin van de schrijver in kwestie. Soms kregen we berichten van kinderen die moeilijk konden spellen, maar toch fantastische verhalen maakten. Dan haalden ze hun opa en oma erbij om te zeggen, ‘ik sta met Carry Slee op internet met mijn verhaal.’”

“Het is toch wel een van de mooiste periodes uit mijn carrière om enerzijds de mogelijkheden te ontdekken van internet als digitaal medium. En anderzijds dat je door het internet deuren voor kinderen kon openen, deuren die eerder veel moeilijker opengingen.” De ontwikkeling van het internet ging razendsnel. In 2003 gingen kinderen steeds massaler online en later kwam ook de mobiele telefoon erbij.

“Het internet begon zijn onschuld te verliezen doordat commercie oprukte, toen kinderen steeds massaler online gingen.”

“Niet alleen bedrijven, maar ook overheden zagen het internet als een medium waar ze kinderen konden bereiken. Steeds duidelijker werd dat er via internet aan kinderen kon worden verdiend. Regels waren er nauwelijks, toezicht en expertise evenmin.” Om het online gedrag van kinderen te onderzoeken en ouders te ondersteunen zette Remco samen met collega’s van Ouders Online de Stichting Mijn Kind Online op, aanvankelijk onder de vleugels van KPN.

“Zeker in die periode is ook mijn samenwerking met ECP gestart. Als stichting hadden we goed zicht op wat er speelde op het digitale terrein. Onze expertise en agenderende functie ging heel goed samen met de verbindende rol van ECP. ”

In 2010 deden Stichting Mijn Kind Online en het ECP programma Digivaardig&Digibewust samen onderzoek naar misleidende sms-diensten. “Er werd online en in televisieprogramma’s van TMF en MTV geadverteerd voor ringtones die gratis zouden zijn,” vertelt Remco. “Kinderen waren in de veronderstelling dat ze een leuke ringtone zouden krijgen, maar verbonden zich in feite aan een betaald abonnement waar ze soms honderden euro’s aan kwijt waren.”

Daarnaast werkte Stichting Mijn Kind Online en ECP samen aan de Gouden Apenstaart, de verkiezing van de beste website voor en door kinderen. In 2011 werd de Gouden Apenstaart tijdens Safer Internet Day uitgereikt. Een speciaal editie, want toenmalig Prins Willem Alexander kwam naar het Instituut voor Beeld en Geluid voor de uitreiking en sprak met de genomineerde jongeren.

“Het online monitoren van kinderen is bijna normaal geworden en het neemt alleen maar toe.”

Sociale media platformen hebben een steeds grotere invloed op de manier waarop het sociale en economische verkeer in de samenleving wordt georganiseerd, een trend die ook wel platformisering wordt genoemd. “Ik ben een stuk sceptischer geworden.” Remco haakt aan op de discussie over publieke waarden en platformisering, in gang gezet door José van Dijck, universiteitshoogleraar aan de Universiteit Utrecht. “In het eerste decennium van 2000 werd er veel geadverteerd en kon je steeds meer dingen online kopen. Inmiddels is data kapitaal geworden. Ook de data van kinderen. Het recht om niet gemeten te worden, zou dat eigenlijk niet moeten gelden?”

Ethische vraagstukken rondom digitalisering spelen een grote rol in de huidige positie van Remco. Sinds 10 jaar werkt hij als strateeg op het gebied van digitale geletterdheid en ethiek bij stichting Kennisnet, publieke ICT partner voor het onderwijs. De afgelopen jaren heeft Kennisnet zich onder andere ingezet om digitale geletterdheid in het onderwijscurriculum op te nemen. “Alle kinderen moeten namelijk kunnen leren hoe digitale technologie veilig, creatief, kritisch en bewust te gebruiken en we moeten ze de ruimte geven mee te bouwen aan een wereld die door en door digitaal is. Hoe kan die wereld duurzamer en eerlijker, voor iedereen op deze kwetsbare planeet?” Verder spant Remco zich in om het onderwijs bewuster te maken van de ethische en pedagogische consequenties van technologie.

Eind dit jaar wordt het Expertisepunt digitale geletterdheid gelanceerd. Kennisnet werkte hier samen aan met Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) in opdracht van het ministerie van OCW. “Alle scholen zijn straks verplicht om kinderen digitale geletterdheid bij te brengen,” vertelt Remco. “Ik heb er vertrouwen in. Bij Kennisnet zijn wij heel erg druk met het helpen van scholen om digitale geletterdheid te integreren in de vakken.”